ผ่านเทศกาลสารทจีนไปไม่นาน ลูกหลานมังกรก็ได้เวลาเตรียมการกันต่อกับเทศกาลไหว้พระจันทร์ที่กำลังจะมาถึง วันไหว้พระจันทร์ตรงกับวันเพ็ญเดือน 8 กลางฤดูใบไม้ร่วงของจีน ซึ่งอยู่ในราวเดือนกันยายน วันนี้พระจันทร์จะเต็มดวง สุกสกาวกระจ่างฟ้า ถือกันว่าเป็นเดือนที่พระจันทร์สวยที่สุดในรอบปี

ชาวจีนจะเก็บเกี่ยวผลผลิตที่รอดพ้นจากภัยธรรมชาติกันในฤดูนี้ ประกอบกับความเชื่อว่าดวงจันทร์มีอิทธิพลเกี่ยวกับน้ำและเป็นตัวแทนของพลังหยิน เมื่อพระจันทร์เต็มดวงสวยที่สุดจึงเห็นสมควรแก่เวลาที่จะจัดเซ่นไหว้ขอบคุณเทพยดา ฟ้า ดิน และดวงจันทร์ อีกทั้งต่างก็ทำงานหนักกันมาตลอดทั้งปี ลูกหลานที่ไปทำงานต่างถิ่นก็ถือโอกาสนี้กลับบ้านและจัดงานรื่นเริงไปพร้อมกัน

ไม่เพียงชาวจีนแผ่นดินใหญ่ ลูกหลานชาวจีนโพ้นทะเลที่อาศัยอยู่ทั่วโลกก็ยังคงยึดถือปฏิบัติเช่นเดียวกัน แต่อาจเน้นความเรียบง่ายขึ้นอยู่กับความสะดวกในแต่ละพื้นที่ ส่วนชาวจีนในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และในประเทศไทยที่ใกล้ชิดกับจีนมากกว่า รวมทั้งมีชุมชนชาวจีนจำนวนมากยังคงจัดเทศกาลไหว้พระจันทร์อย่างคึกคัก แม้บางบ้านจะไม่เคร่งครัดรูปแบบเท่าเดิม แต่ส่วนใหญ่ถือเป็นเทศกาลสำคัญของครอบครัวที่จะมาพบปะพูดคุย ทำกิจกรรม และกินอาหารร่วมกัน  

★ เริ่มด้วยไหว้บรรพบุรุษ ★
สำหรับชาวจีน (รวมทั้งคนไทยเชื้อสายจีน) การแสดงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษนั้นเป็นเรื่องที่สำคัญยิ่ง ในเทศกาลไหว้พระจันทร์จึงมีการไหว้บรรพบุรุษไปด้วย โดยบรรพบุรุษใกล้กับเราที่สุดก็พ่อแม่ ห่างไปหน่อยก็พี่ป้าน้าอา หรือไกลออกไปมากๆ ก็เป็นบรรพบุรุษต้นตระกูล ในเทศกาลนี้จึงถือโอกาสไหว้บรรพบุรุษแบบรวมๆ ไป

ปกติแล้วเวลาไหว้บรรพบุรุษจะทำก่อนเที่ยง แต่เทศกาลไหว้พระจันทร์จะไหว้กันช่วง 14.00-15.00 น. ปัจจุบันผู้หญิงส่วนใหญ่ทำงานนอกบ้าน บางบ้านจึงเปลี่ยนมาไหว้ตอนเช้าแบบเรียบง่าย เช่น ไหว้ขนมเปี๊ยะแล้วก็ดับธูปไปทำงาน ยกเว้นคนที่ไม่ได้ทำงานนอกบ้านก็ยึดตามธรรมเนียมดั้งเดิมกันไป

★ ไหว้บูชาพระจันทร์ ★
กิจกรรมไหว้พระจันทร์แต่เดิมนั้นนับเป็นเรื่องของผู้หญิง เพราะพระจันทร์เป็นตัวแทนของพลังหยินซึ่งเป็นธาตุของเพศหญิง แต่เดี๋ยวนี้ทั้งหญิงและชายก็ไหว้พระจันทร์ได้เช่นเดียวกัน ตามธรรมเนียมจะรอเวลาบ่ายแล้วจัดโต๊ะเซ่นไหว้ โดยตั้งไว้กลางแจ้ง ใช้อ้อยทั้งลำมัดติดขาโต๊ะด้านหน้าทั้งสองข้าง จับปลายผูกให้โค้งหากัน ประดับด้วยโคมไฟ กระดาษสี ปูผ้าคลุมโต๊ะ ผูกผ้าหน้าโต๊ะสีสันสวยงาม ตั้งกระถางธูป

ลำดับถัดมาคือของไหว้พระจันทร์ สัญลักษณ์ของขนมและผลไม้จะต้องกลมเพราะสื่อถึงดวงจันทร์ ขนมไหว้พระจันทร์ยังหมายถึงความอุดมสมบูรณ์ การได้กินขนมไหว้พระจันทร์จะทำให้ชีวิตเปี่ยมสุข ได้รับพลังที่ดีซึ่งนำไปสู่ความสำเร็จสมหวัง ขนมไหว้พระจันทร์จึงถือเป็นของขวัญที่มอบให้กันในเทศกาลด้วย

★ ขนมไหว้พระจันทร์แสนอร่อย ★
ขนมไหว้พระจันทร์ที่เราคุ้นเคยคือขนมเปี๊ยะอย่างหนึ่งมีหลายสูตรตามแต่ละท้องถิ่น เช่น ขนมเปี๊ยะกวางตุ้ง ขนมเปี๊ยะแต้จิ๋ว ขนมเปี๊ยะซูโจว และขนมเปี๊ยะปักกิ่ง ชนิดที่เรากินบ่อยที่สุดคือขนมเปี๊ยะกวางตุ้งซึ่งมีหลายไส้ เช่น เม็ดบัว ทุเรียนกวน โหงวยิ้ง หลังๆ เริ่มสร้างสรรค์ไส้แปลกใหม่บรรจุในแพ็กเกจสวยงาม เรียกว่าไม่เฉพาะรสชาติที่โดดเด่น รูปลักษณ์ของแพ็กเกจยังต้องหรูหราน่าจับต้อง

นอกจากนี้ยังมีขนมไหว้พระจันทร์แบบอื่นๆ เช่น ขนมโก๋แผ่นบางๆ กลมๆ วางบนกระดาษสีแดงหรือสีชมพู หล่าเปี๊ยะ แผ่นหนาประมาณครึ่งนิ้ว ไส้ทำจากฟักเชื่อม มันหมู ต้นหอม และงา เปลือกขนมทำจากแป้งสาลี โรยงา ประทับตราสีแดง ห่อด้วยกระดาษแก้ว รสชาติหอมหวานมันและเก็บไว้ได้นาน

★ หลากหลายของไหว้ ★
นอกจากขนมไหว้พระจันทร์ ด้านอาหารและผลไม้ก็ไม่น้อยหน้า มีทั้งอาหารเจและไม่เจ ผลไม้ที่นิยมก็มีส้มโอ สื่อถึงการมีกินมีใช้ และมีของไหว้ที่ต่างจากเทศกาลอื่นก็คือเครื่องสำอาง แป้ง สบู่ ลิปสติก เครื่องเย็บปักถักร้อย ของใช้ผู้หญิง เพราะถือกันว่าพระจันทร์เป็นสัญลักษณ์ของเพศหญิง ไหว้เสร็จแล้วหากนำไปใช้จะทำให้สวย ผิวพรรณดี ทั้งยังเก่งงานบ้านงานเรือนอีกด้วย

★ ในส่วนของความรื่นเริงนั้น ★
เมื่อพระจันทร์ขึ้นสู่ท้องฟ้าก็ได้เวลากราบไหว้ขอพร ต่อด้วยการชมจันทร์ พูดคุย ร้องเพลง เป็นเทศกาลสนุกสนานของครอบครัวรวมไปถึงชุมชน กิจกรรมรื่นเริงที่เด่นมากคือการทำโคมไฟ สมัยก่อนทำจากกระดาษแก้ว ปัจจุบันนิยมแขวนโคมไฟผ้าหรือโคมสำเร็จรูปแทน

คนจีนถือว่าเทศกาลไหว้พระจันทร์เป็น 1 ใน 3 เทศกาลสำคัญของคนจีนและของครอบครัวที่ต้องมาพบปะสังสรรค์กัน แต่ถึงจะไม่ได้เป็นคนจีนเราก็ร่วมขอบคุณและขอพรพระจันทร์ ก่อนปิดท้ายด้วยการลิ้มรสความอร่อยของขนมไหว้พระจันทร์ได้เหมือนกันนะ

ขอบคุณข้อมูล : อ. วิกัลย์ พงศ์พนิตานนท์
ขอบคุณภาพขนมไหว้พระจันทร์ : The Okura Prestige Bangkok, The Athenee Hotel, InterContinental Bangkok

Tag: , เทศกาลไหว้พระจันทร์, การไหว้บรรพบุรุษ,